ناوه‌ڕۆك
بەرتیلدان بە منداڵ
هەڵەیەک لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان ئەنجامی دەدەن، بریتییە لە بەرتیلدان بە منداڵ، واتە، ئەو جۆرە دایک و باوکانە، کاتێ هەندێ لە کارەکانی ماڵەوە، یان بازاڕ بە منداڵ دەسپێرن، پارە و بەرتیلی پێدەدەن و پێی دەڵێن: ئەگەر ئەو کارەمان بۆ بکەیت، ئەوا ئەوە و ئەوت دەدەینێ، بەمەش منداڵ فێرە بەرتیل وەرگرتن دەبێت و لە ئایندەدا هەر کارێکی پێ بسپێرن، داوای پارە و ئیمتیازات لە دایک و باوکی دەکات!!
ئەم هەڵەیەی دایک و باوکیش بۆ چەندین هۆکاری جیاجیا دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- لاوازی ئاستی زانستی و ڕۆشنبیری.
- هەست نەکردن بە بەرپرسیارییەتی.
- بێباکی و خەمساردی.
- شارەزا نەبوون بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- چاولێگەری و لاسایی کردنەوەی خەڵکانی دیکە.
- نازاندنی منداڵ.
- ڕانەهێنانی منداڵ لەسەر وەرگرتنی بەرپرسیارییەتی.
- ئاشنا نەکردنی منداڵ بە ئەرک و کارەکانی.
- هان نەدانی منداڵ بۆ ئەنجامدانی کارەکانی بە بێ بەرامبەر.
- نەبوونی توانای کونترۆڵکردن و ئاڕاستەکردنی منداڵ بە شێوەیەکی تەندروست.
- ئەم جۆرە دایک و باوکە زیاد لە پێویست دڵنەرم و بەسۆز ودلۆڤانن.
- بیر لە ئایندەی منداڵەکانیان ناکەنەوە.
زیانەکانی ئەم هەڵەیە
ئەگەر دایک و باوک هەر سوور و ڕژد بن لەسەر ئەم هەڵەیە و هەر لە منداڵییەوە منداڵەکانیان فێرە بەرتیلخۆری بکەن و بۆ ئەنجامدانی هەر کارێکی گەورە یان بچووک، کەم یان زۆر، بەرتیلێکی پێ بدەن، زیانێکی زێدە زۆر لە خودی منداڵەکە و دایک و باوکی و خێزان و کۆمەڵگەش دەگەیەنێت، کە گرنگترینیان ئەمانەن:
- منداڵ هەست بە بەرپرسیارییەتی ناکات.
- منداڵ بە شێوەیەکی ناتەندروست پەروەردە دەبێت.
- باری شانی دایک و باوکەکە قورس دەبێت.
- منداڵ کە گەورەبوو، بۆ ئەنجامدانی هەر کارێک، چاوی لەوە دەبێت لە بەرامبەردا بەرتیلێک وەربگرێت.
- ئەم کارە دەبێتە نەریتێکی باو و ناپەسەند لە کۆمەڵگەدا.
- ئەندامانی دیکەی خێزان فێرە هەمان کاری ناپەسەند دەبن.
- هۆکارێکە بۆ بڵاوبوونەوەی پەتای بەرتیلدان و بەرتیلخۆری.
چارەسەرکردنی ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی دایک و باوک دووچاری ئەم هەڵەیە نەبن و بەرتیل بە منداڵەکانیان نەدەن و لەو کارە ناپەسەندە دوورکەونەوە، دەبێ ئەم هەنگاوانەی خوارەوە بهاوێژن:
- پێویستە ئاشنا بن بە ئەرک و کارەکانیان.
- گەرەکە هەست بە بەرپرسیارییەتی بکەن.
- دەبێ ئاشنا بن بە قۆناغەکانی گەشەکردنی منداڵ.
- دەبێ ئاشنا بن بە بنەما زانستیی و پەروەردەییەکان و بە شێوەیەکی زانستییانە و پەروەردەییانە سەرەدەری لەگەڵ منداڵەکانیان بکەن،
- هاوسەنگی نێوان ئەرک و مافەکان بپارێزن.
- لە قۆناغە جیاجیاکاندا، بەپێی ئەو توانا و هێزەی کە منداڵەکانیان هەیانە، ئەرک و بەرپرسیارییەتییان پێ ببەخشن.
- نابێ هەمبەر هەر کارێک کە منداڵ ئەنجامی دەدات، بێتە پاداشت و خەڵات کردن، چونکە فێرە بەرتیلخۆری دەبێت و کە گەورە بوو، بە ئاسانی واز لەو خووە ناپەسەندە ناهێنێ.
- پێویستە هەماهەنگی و پەیوەندییەکی توندوتۆڵ لە نێوان دایک و باوکەکاندا هەبێت.
- دەبێ دایک و باوک خۆیان لە هەڵوێست و کاری هاودژ بپارێزن، بە تایبەتی لە حزوری منداڵەکانیاندا.
- دەبێ دایک و باوک هەر لە سەرەتاوە لەسەر ئەوە ڕابێنن کە ببێتە کەسێکی ئەرکپارێز و بەرپرسیارییەتی وەرگر و هەست بە بەرپرسیارییەتی بکات.
- دەبێ خۆیان لە بەناز پەروەردەکردنی منداڵ بپارێزن.
- دەبێ بە ئەندازە پارە بە منداڵ بدرێت، واتە، نە هێندە زۆر پارە بەسەردا هەڵبڕێژن، کە بە لاڕێدا بڕوا و ببێتە کەسێکی سەرەڕۆ، نە هێندەش کەم بێت، کە چاوی لە دەستی ئەم و ئەو بێت و هەست بە زەلیلی بکات، یان پەنا بۆ دزیکردن ببات.
- دەبێ دایک و باوک خۆیان لە چاولێکەری کوێرانە بەدوور بگرن.
