ناوه‌ڕۆك
دەستوەردان لە کارە ورد و درشتەکانی منداڵ
هەڵەیەکی دیکە لەو هەڵە باوانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان دەرهەق بە منداڵەکانیان ئەنجامی دەدەن، بریتییە لە دەستوەردان لە کارە ورد و درشتەکانی منداڵ، واتە منداڵ لەناو دەستیاندا وەک ڕۆبۆتێک وایە، بە کەیفی خۆیان دەیجووڵێنن و فەرمانی بەسەردا دەکەن و پێی دەڵێن: ئەمە بکڕە و ئەمە مەکڕە، ئەم کارە بکە و ئەم کارە مەکە، ئەمە بخۆ و ئەمە مەخۆ، ئەم یارییە بکە و ئەم یارییە مەکە و ...تاد.
هەموو ئەم فەرمان و دەستوەردانانەش وا دەکات کە منداڵ کەسایەتی و ئیرادەی خۆی لەدەست بدات و بڕوا و متمانەی بە خۆی نەمێنێت و ڕووبەڕووی کێشەی مەزن بێتەوە، ئەڵبەتە هەڵسوکەوتی ئەم جۆرە دایک و باوکانەش بۆ چەند هۆکارێک دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- لە پێناو پاراستنی منداڵ لە زیانە جەستەیی و مادییەکان.
- بۆ کۆنترۆڵکردنی منداڵ.
- لاسایی کردنەوەی خەڵکی دیکە.
- بە چاوێکی کەم سەیرکردنی منداڵ.
- گەمژەیی و کاڵفامی.
- هەبوونی حەزی خۆسەپاندن و تاکڕەوی لە ناخی دایک و باوکدا.
- نەزانین و نەشارەزایی.
- دوورکەوتنەوە لە بەها پەروەردەییەکان.
- ڕێز و بەها نەدانان بۆ منداڵ.
- متمانە و باوەڕ نەبوون بە منداڵ.
- چاولێکەری و لاساییکردنەوە.
- نزمی ئاستی زانستی دایک و باوک.
لە ڕاستیدا ئەرکی دایک و باوکە هەمیشە چاودێربن بەسەر منداڵەکانیانەوە و لە کاتی پێویستدا ڕێنمایی و ئامۆژگارییان بکەن، بەڵام نەگاتە ئاستێک کە منداڵ هیچ دەسەڵات و حەز و هەڵبژاردەیەکی نەمێنێ و ببێتە ئامێر و ڕۆبۆتێک بە دەستیانەوە، چونکە لەو حاڵەتەدا زیانێکی زۆر بە خودی قوتابی و کۆمەڵەگەش دەگەیەنێت، کە لەم چەند خاڵەدا چری دەکەینەوە:
- منداڵ متمانە و بڕوای بە خۆی نامێنێ.
- کەسایەیتیەکی لاوازی دەبێت.
- منداڵ کە گەورە بوو، فێرە ژیانی بکە و نەکە دەبێت و هەمان ڕێچکەی دایک و باوکی دەگرێتەبەر.
- بە شێوەیەکی ناتەندروست پەروەردە دەبێت.
- ڕقی لە دایک و باوکی دەبێتەوە.
- دووچاری نیگەرانی و دڵەڕاوکێ دەبێت.
- تووشی دوورەپەرێزی و گۆشەگیری دەبێت.
- کۆمەڵگە لە بەهرە و تواناکانی بێبەش دەبێت.
- منداڵ لە ڕاپەڕاندنی ئەرک و کارەکانی و لە ژیانی خۆیدا سەرکەوتوو نابێت.
چارەسەرکردنی ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی دایکان و باوکان چیتر دەست بۆ کارە ورد و درشتەکانی منداڵەکانیان نەبەن و زیانی پێ نەگەیەنن، دەبێ ئەم هەنگاوانەی خوارەوە بهاوێژن:
- دەبێ دایک و باوک مەودایەک بۆ ئازادی منداڵ جێبێڵن.
- دەبێ دەست لە کارە ورد و درشتەکانی منداڵ وەرنەدەن.
- دەبێ لە کاتی پێویست، منداڵ ئامۆژگاریی و ڕێنمایی بکرێت.
- دەبێ دایکو باوک ئاشنا بن بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- نابێ هەموو بڕیارێک بەسەر منداڵەکانیاندا بسەپێنن.
- دەبێ زوو بڕیار نەدەن.
- دەبێ دایک و باوک بە هەماهەنگی و یەک هەڵوێستی و بە پرس و ڕاوێژ کارەکانیان ئەنجام بدەن.
- دەبێ لە کاتی پێویستدا پرس و ڕا بە کەسانی پسپۆڕ و شارەزا بکەن.
- دەبێ ئاشنا بن بە قۆناغەکانی گەشەکردنی منداڵ و شێوازی سەرەدەریکردن لەگەڵ منداڵدا.
